اگر فرزندی دارید که از انجام دادن تکالیف خسته شده است، سخت است که آرام بمانید و عصبانی نشوید. هرچند ممکن است نخواهیم بی‌اهمیت باشیم، یا کودک را تهدید کنیم که اگر تکالیفش را انجام ندهد نمره بدی خواهد گرفت یا حتی جواب او را ندهیم. اگر کودک بحث کند و جواب او را بدهیم، به موفقیت کودک در طولانی مدت کمکی نخواهند کرد.
در اینجا بیان می کنیم که به کودکانی که با تکالیف شان مشکل دارند، چه چیزهایی بگوییم و چه چیزهایی نگوییم.
وقتی ببینید که این پنج ترفند چقدر به کودک کمک می کنند، متعجب خواهید شد.
1. به جای گفتن : روش درس دادن ریاضی رو نمی فهمم.
بگویید: من ریاضی رو به روش دیگه ای یاد گرفتم. به دفترت نگاه کن و سعی کن حلش کنی.
2. به جای گفتن: چرا به این پاراگراف یک جمله دیگه اضافه نمی کنی؟
بگویید: انشای واقعا جالبیه. دوست دارم بیشتر بدونم.
3. به جای گفتن: جواب می شه 38.
بگویید: مرحله به مرحله پیش برو. اگر گیر کردی کمکت می‌کنم.
4. به جای گفتن: این بی معنیه.
بگویید: این واسه من هم گیج کننده است. برای معلمت یک یادداشت می‌نویسم.
5. به جای گفتن: اگر تکالیفت رو انجام ندی نمره بدی می‌گیری.
بگویید: تلاشت رو بکن، من و معلمت به تلاش کردن اهمیت میدیم نه کامل بودن.
کتی وترورت می گوید: والدین باید کمتر در انجام تکالیف کودکان دخالت داشته باشند و بیشتر با معلمان در تماس باشند.
اگر تکالیف باعث استرس کودک می شود و در بازی کردن و یا خواب او تداخل ایجاد می کند، یک قرار حضوری با معلم تعیین کنید. دکتر وتروت می‌گوید: "معلمان نمی خواهند زندگی والدین را تیره کنند، اما گاهی اوقات نیاز دارند تا درباره اینکه کودک شما چگونه تکالیف را انجام می دهد، بیشتر بدانند. در جریان گذاشتن او، در نهایت برای همه مفید خواهد بود."
نبود ِاعتمادبه‌نفس و خودباوری از جمله عواملی است که دانش‌آموزان را از تلاش باز می‌دارد و سبب افت تحصیلی آنها می‌شود.
اگر انسان ظرفیت‌ها وتوانایی‌های خدادادی خود را نشناسد و باور نداشته باشد که می‌تواند با اتکا به نفس بر مشکلات و حوادث گوناگون فائق آید، بدیهی است که هنگام مواجه شدن با کمترین مشکلات، خود را در بن‌بستی گرفتار خواهد دید که سراسر زندگی او را تحت تأثیر خود قرار خواهد داد.
معلمان باید به دانش‌آموزان خود کمک کنند تا خود را باور کنند و بتوانند خلاقیت‌های تحصیلی خود را بروز دهند. ترس از گرفتن نمرات بد در امتحانات، به‌ویژه امتحان‌های نهایی یکی از پی‌آمد‌های نبودِ خودباوری است که سبب افت تحصیلی دانش‌آموزان می‌شود.
- همراه شدن معلم با دانش‌آموزان در پایه‌های بالاتر که استمرار آن با توجه به شناخت دو طرف از هم، بسیار مفید است.
- با کارکردن روی دانش قبلی، مطالعه‌ی یکی از واحدهای درسی را آغاز کنید. دانش‌آموزانی که می‌توانند آموخته‌های جدید را با دانش قبلی خود پیوند دهند، احتمال بیشتری دارد که در مواجهه با چالش‌های آموزشی از خود پشتکار نشان دهند، اما دانش‌آموزانی که مفاهیمی در مطلبی برای‌شان ناآشنا است، احتمال بروز این پشتکار در آنها بسیار کمتر است.
- اختصاص حداقل هفته‌ای یک برنامه از برنامه‌های صبحگاهی به تدریس مطالب درسی و علمی به‌وسیله دانش‌آموزانی که به‌خوبی از عهده آن بر می‌آیند؛ چون دانش‌آموزان اغلب حرف همدیگر را بهتر می‌فهمند.
- هر واحد درسی یا حتی یک تمرین کوچک را از جایی شروع کنید که آسان‌تر است. اگر دانش‌آموز ببیند که می‌تواند مسأله را حل کند و به کار خود ادامه دهد، کمتر دچار ترس و اضطراب می‌شود.
- تکالیف طولانی را به بخش‌های کوچکتر و قابل مدیریت تقسیم کنید تا دانش‌آموزان با فکر به یک تکلیف طولانی، دست‌پاچه نشوند.
- زمانی که دانش‌آموزان در گروه‌های دو یا سه نفری حتی روی بخشی از یک تکلیف کار میکنند، عملکرد آنها بهتر است. کارکردن با یک همکلاسی، زمانی‌که دانش‌آموزان از پاسخ یا روند حل مسأله مطمئن نیستند، حمایت آنی ایجاد میکند.
افزایش اعتماد به نفس
معلمان باید به دانش‌آموزان خود کمک کنند تا خود را باور کنند
- موفقیت، موفقیت بیشتر می‌آورد! فعالیتهای دانش‌آموزان را در زمینه‌ای طراحی کنید که می‌توانند بدرخشند و بخواهند به این احساس مثبت که از آن موفقیت حاصل شده است، ادامه دهند. از تکنیک‌های تفکیک و جداسازی استفاده کنید تا دانش‌آموزان بیشتری را جذب کنید.
- استفاده از پرده دیتا و پروژکتوردر ساعات تفریح به صورت بیلبوردهای مشاوره‌ای و آموزشی که یک موضوع را به مدت یک هفته به شکل جذاب در معرض دید همه دانش‌آموزان (در سالن مدرسه) قرار دهد که حافظه تصویری مسلماً بسیار مؤثر خواهد بود.
- استفاده از روپوش‌های رنگی و شاد توسط دبیران یا پوشیدن لباس‌های رنگ روشن مخصوصاً توسط دبیران دروس تخصصی که همراه با چهره خندان و با نشاط آنها در شروع یک روز آموزشی با نشاط مؤثر است.
- تشویق دانش‌آموزانی که حامی دوستانشان در امر یادگیری مطالب درسی یا رفع مشکلات مشاوره‌ای بودند از سوی دبیران و مسئولان مدرسه با معرفی آنان در مراسم مختلف.
- تشویق دانش‌آموزان به بیان نظر‌های خود از محتوای دروس.
- کاهش امتحاناتی که مبتنی بر روشهای سنتی است جهت ارزشیابی دانش‌آموزان و اهمیت دادن به هر نوع فعالیت آموزشی دانش‌آموزان.
- به دانش‌آموزان کمک کنید که ارتباط بین تلاش و موفقیت را درک کنند. گاهی‌اوقات دانش‌آموزانی که پشتکار کمتری دارند، معتقد هستند که دانش‌آموزان خوب به نوعی باهوش‌تر از آنها هستند یا آن تکلیف برای دانش‌آموزان خوب، آسان‌تر از آن چیزی است که اینها فکر میکنند. یادگرفتن این نکته که هر کسی نیاز دارد که سخت تلاش کند، می‌تواند به برخی از دانش‌آموزان بینش عمیق‌تری بدهد.
- برخی از معلمان زمانی که دانش‌آموزان به‌صورت انفرادی تکالیف خود را انجام می‌دهند، به سؤالات شفاهی آنها جواب نمی‌دهند، مگر در زمان‌های مشخص. یعنی از دانش‌آموزان خود می‌خواهند که سؤالات خود را در زمانی مشخص، به‌طور مثال بعد از اتمام تکلیف بپرسند. این روش باید به‌طور صحیح استفاده شود، چون در این صورت دانش‌آموزان را تشویق میکند تا به کار خود ادامه دهند. دلیل این تأثیر مثبت این است که دانش‌آموزان می‌دانند که سؤالات آنها در زمانی مشخص پاسخ داده می‌شود.
- سرفصل‌ها، مدل‌ها، نمونه‌ها و برهان‌های زیادی را پیشنهاد دهید تا دانش‌آموزان بدانند که چه زمانی در مسیر درست قرار دارند.
- به دانش‌آموزان بگویید اهداف معقولی برای خود تعیین کنند و برای رسیدن به آنها تلاش کنند. زمانی‌که دانش‌آموزان در راستای رسیدن به هدفی شخصی تلاش کنند، علاقه‌ی خاصی به کار خود پیدا میکنند.
- معلم باید زمانی‌که دانش‌آموزِ درحال انجام تکالیف با چالشی دست به گریبان است، یکی از قدرتمندترین سؤالات خود را به‌عنوان یک معلم از او بپرسد: «چطور می‌توانم کمکت کنم؟»
هر پدر و مادری آرزو دارد فرزندش در امر تحصیل موفق باشد و از اینکه ببینند فرزندشان علاقه چندانی به تحصیل ندارد نگران و دلواپس می‌شوند. علاوه براین بسیاری از والدین علاقه‌مندند بدانند چه عواملی به انگیزه دانش‌آموز کمک میکند تا با علاقه و انگیزه بیشتری به تحصیل خود ادامه دهد. این عوامل چیست و چطور می توانیم چنین شرایطی را مهیا کنیم؟
انگیزه تحصیلی به عوامل گوناگونی بستگی دارد. از جمله؛ روابط کودک و نوجوان با والدین، همسالان، معلمان تاثیر عمیقی بر میزان پیشرفت تحصیلی آنان دارد. تایید شدن از سوی معلمها و همسالان برای دانش‌آموز مهم است. در دوره ابتدایی کودکان بیشتر مایلند والدین خود را خوشحال کنند. در دوران بلوغ تایید همسالان اهمیت زیادی دارد و انگیزه و نیاز به پیشرفت با توجه به اهداف تحصیلی می‌تواند نقش پررنگ یا کمرنگتری به خود بگیرد. علاوه بر این شرایط محیطی مانند تعطیلات نوروزی و مسافرتها می‌تواند دانش‌آموز را به امر تحصیل کمی بی‌علاقه کند که طبیعی است اما نیازمند حمایتهای والدین و ایجاد شرایط مساعد برای مطالعه می‌باشد. همچنین تجارب موفق و شکست دانش‌آموز در امر تحصیل بر باورهای او درباره تواناییها، قابلیتها و ضعفها از نکات کلیدی مهم برای ادامه تلاش، کوشش و انگیزه تحصیل است. در قسمت پایین به بررسی هر کدام از این موارد می‌پردازیم:
والدین
خانواده نقش بسزایی در انگیزه تحصیلی کودک و نوجوان دارد. وضعیت خانوادگی، نوع پرداختن به تربیت بچه‌ها، کسب تجربیات خاص در محیط خانه موثر است. بعنوان مثال والدینی که به اهمیت دخالت در تربیت فرزندان خود آگاه‌ترند و محیط خانه را برای اینوع کارها آماده‌تر میکنند فرزندان با انگیزه‌تر هستند تا خانواده‌های که درگیر مسائل خودشانند. خانواده‌های موفق تر در تربیت فرزندان سعی میکنند از روشهای استفاده کنند تا محیط مساعدی برای فرزند ایجاد کنند منجمله اینکه:
1- میزان حمایت چه مقدار باشد و چه مقدار تلاش را با توجه به تواناییها و نقاط ضعف فرزند برای او مدنظر قرار دهند.
2- محیط امن عاطفی و صمیمی برای او ایجاد میکنند که فرزند هدفها و ارزشهای والدین را مهم شمارد و والدین خود را از نظر سخت‌کوشی و مداومت در انجام کارها الگو قرار دهد.
3- والدین با تجربه‌های ناب آموزشی و عادتهای مناسب مانند کتابخوانی از دوران کودکی علاقه و اشتیاق به تحصیل را در او بیدار نگه می‌دارند.
همسالان
همسالان از طریق مقایسه‌ی توانمندیهای اجتماعی و یادگیری بر انگیزه‌های یکدیگر تاثیر می‌گذارند. دانش‌آموزانی که در جمع همسالان پذیرفته‌تر هستند و مهارتهای برقراری ارتباط بیشتری دارند معمولا در مدرسه هم بهتر عمل میکنند. همسالان از طریق بحث و گفتگو چیزهای زیادی به یکدیگر می‌آموزند. ارتباط با همسالان جنبه‌های منفی و مثبت زیادی دارد از جنبه‌های مثبت این است اگر گروه همسالان افراد موفقی باشند تاثیر مثبت و عمیقی بر یکدیگر دارند و موجب رشد انگیزه های تحصیلی، اعتماد به نفس و کشف بیشتر قابلیتهایشان است. البته عکس آن هم می‌تواند نتیجه منفی داشته باشد.
معلمان
یکی از افراد بسیار مهم برای انگیزه تحصیلی دانش‌آموز، معلم است. دانش‌آموزانی که در تحصیل موفقیت چندانی ندارند، نسبت به معلم و تکالیف بدبین هستند و علاقه چندانی به انجام آن ندارند در نتیجه از طرف معلم هم مورد انتقاد قرار می‌گیرند. زمانی دانش‌آموز در جهت شایستگی‌های خود اقدام میکند که احساس موفقیت در او ایجاد شود و حمایتهای معلم و والدین را به طور همزمان داشته باشد.
ضروری است، معلم فعالیتهای برانگیزنده علاقه و تلاش در کلاس مطرح کند و محیطی صمیمی و پر از حمایت داشته باشد و فعالیتهای معنادار برای آنان مطرح کند و والدین را در کار تحصیل و تربیت فرزندان دخالت دهد و وضعیت تحصیلی دانش آموز را به طور مرتب به اطلاع آنان برساند تا والدین در فعالیتهای یادگیری فرزند خود دخالت و نظارت بیشتری داشته باشند و دانش آموز به پیشرفت تحصیلی بالاتری نائل آید.
دانش آموز
تجارب مملو از موفقیت و شکست دانش آموز تاثیر بسزایی در انگیزه تحصیلی او دارد. گاهی فرزند شما بدلیل شکستهای متعددی که در امر تحصیل داشته، احساس درماندگی و ناتوانی دارد. بسیار مهم است او را در معرض موفقیتهای تدریجی و گام به گام قرار دهید و در این مسئله با مدرسه و معلم او هماهنگ باشید تا بتدریج احساس توانایی در او ایجاد شود. در چنین شرایطی در تفکر او عدم اطمینان به توانایی و قابلیتهای خود وجود دارد که در هنگام گفتگو و کار کردن با فرزندتان باید عدم موفقیتها را به عدم تلاش نسبت دهید و او به این بینش برسد که عدم موفقیت بدلیل نداشتن تلاش او بوجود آمده است نه به دلیل عدم توانایی. همچنین در هر زمینه که توانایی و تلاش نشان می‌دهد آنرا مدنظر قرار دهید تا به توانایی خود اعتماد و اطمینان بیشتری پیدا کند.
در نهایت در مورد کم‌کاریهای و کمبود انگیزه‌های تحصیلی فرزندتان آرامش خود را حفظ کنید و با بدست آوردن بینش درباره علل مشکلات در جهت رفع آن تلاش کنید.
یادتان می آید که چطور یاد گرفتید دوچرخه سواری کنید حتماً یکی از بزرگترهایتان راه و روش دوچرخه سواری کردن را به شما یاد داد. شما هم مدتی تمرین کردید تا خوب یاد بگیرید. درس خواندن هم مثل دوچرخه سواری یک مهارت است. یعنی این که می شود بهترین روش درس خواندن را یاد گرفت، تمرین کرد و بعد نتایج عالی گرفت. مهارت درس خواندن به شما کمک می کند که مطالب درسی را سریع تر یاد بگیرید و در کلاس، دانش آموز فعالی باشید، بچه هایی که در دوره راهنمایی و دبیرستان درس می خوانند با به کارگیری این اصول راحت تر از پس درس ها برمی آیند.
حالااین شما و این هم شش گام برای مطالعه مؤثر دروس:
۱- حواس پرتی سر کلاس ممنوع
آیا می دانید قبل از این که شما در خانه شروع به درس خواندن کنید فرآیند یادگیری شروع می شود؟ زمانی که سر کلاس نشسته اید و به حرف های معلم تان گوش می دهید، مانند زمانی که در خانه درس می خوانید مفید است. در کلاس ، خوب گوش دادن و نکات مهم را یادداشت کردن، نقطه آغاز یادگیری است. سعی کنید جایی بنشینید تا تخته را خوب ببینید، صدای معلم را خوب بشنوید و از همه مهمتر، بغل دستی پرحرفی نداشته باشید!
۲. نکات مهم را یادداشت کنید
وقتی معلم، سر کلاس درس را توضیح می دهد، نکات مهم و کلیدی را در دفترتان یادداشت کنید. مخصوصاً مطالبی را که معلم روی تخته می نویسد. سعی کنید طوری بنویسید که بعداً بتوانید خط خودتان را بخوانید! بهتر است برای هر درس پوشه ای تهیه کنید و خلاصه برداری ها، پلی کپی های تمرین و سؤالات امتحانات را برحسب فصل های کتاب در آن طبقه بندی کنید.
۳. از قبل برنامه ریزی کنید
درس خواندن برای امتحان شنبه را از کی شروع می کنید؟ جمعه شب این طوری هم دچار اضطراب زیادی می شوید و هم به احتمال زیاد نمره خوبی نمی گیرید. برای این که درس خواندن را مرتب پشت گوش نیندازید و به اصطلاح دانش آموز شب امتحانی نباشید، بهتر است یک تقویم کوچک برای خودتان تهیه کنید. تاریخ تمام امتحان ها یا تاریخ تحویل پروژه ها به معلم تان را در آن یادداشت کنید. حالاسعی کنید یک برنامه ریزی زمانی مناسب انجام دهید و مشخص کنید برای هر امتحان از چند روز قبل باید شروع به درس خواندن کنید. اگر نمی توانید این کار را به تنهایی انجام دهید از پدر و مادرتان کمک بگیرید.
۴. تقسیم بندی کنید
وقتی از بخش زیادی از کتاب امتحان دارید و باید مطالب زیادی را یاد بگیرید، بهتر است به جای وحشت کردن از حجم مطالب، آنها را به قسمت های کوچکتر تقسیم کنید. مثلاً اگر برای درس زبان باید معنی ۲۰ لغت را حفظ کنید، آنها را به گروه های چهار تایی تقسیم کنید و هر شب یک گروه (۴ لغت) حفظ کنید. بعد از پنج روز، همه ۲۰ لغت را حفظ خواهید کرد، و یا از روش تمرین و تکرار لایتنر استفاده کنید.
همیشه وقت برای دوره کردن کنار بگذارید. هرچه بیشتر مطالب را مرور کنید، بهتر و مدت بیشتری در ذهن تان باقی می ماند. گاهی اوقات هم استفاده از چند کلک کوچک برای حفظ کردن مطالب کارساز است. مثلاً اگر باید چند اسم را به ترتیب حفظ کنید (مثل نام سیاره ها) می توانید حرف اول هر کدام را به هم بچسبانید و یک کلمه جدید درست کنید. حالابا یادآوری آن کلمه جدید می توانید آن گروه اسم ها را به راحتی به خاطر بیاورید. حتماً شنیده اید که می گویند کار امروز را به فردا مینداز. شما هم درس خواندن را فقط به شب امتحان موکول نکنید. هر شب چند درس را مرور کنید. اگر درس ها حفظی هستند خلاصه برداری ها را مرور کنید و اگر مثل ریاضی، مسأله ای هستند، هر شب یکی دو تا تمرین برای یادآوری حل کنید. وقتی ذهن تان خسته می شود، نمی توانید به خوبی تمرکز کنید. پس هر ۴۵ دقیقه یک بار استراحت کوچکی داشته باشید.
۵. رفع اشکال
وقتی مطلبی را به خوبی یاد نگرفته اید، نمی توانید آن را برای امتحان، خوب حفظ کنید. سعی کنید درس ها را به جای این که طوطی وار بخوانید، خوب درک کنید. این طوری حفظ کردن آنها یا حل کردن مسائل خیلی راحت تر می شود. پس اگر احساس می کنید چیزی را خوب متوجه نشدید حتماً درباره آن از معلم تان سؤال کنید.
۶. خوب بخوابید
شب امتحان است، شما هم همه مطالب را خوانده اید ولی احساس می کنید هیچی یادتان نمی آید. حتی نمی دانید دو دو تا چند تا می شود! نترسید مغز شما برای آن که تمام اطلاعاتی را که در طول روز دریافت کرده تحلیل کند احتیاج به زمان دارد. پس شب امتحان کمی زودتر به رختخواب بروید و خوب استراحت کنید. فردا صبح خواهید دید که همه چیز را به خوبی به خاطر می آورید.
حضرت زهرا (س) : پاداش خوشرویی در برابر مؤمن بهشت است ،
و خوشرویی با دشمن ستیزه جو ، انسان را از عذاب آتش باز می دارد .
هرگز به کودک تان نگویید پیشه آینده اش چه باشد.
همواره به او ادب و ستایش به دیگران را آموزش دهید،
چون با داشتن این ویژگیها همیشه او نگار مردم و
شما در نیکبختی خواهید بود و اگر این گونه نباشد،
هیچ پیشه ای نمی تواند به او و شما بزرگواری بخشد.((اُرد بزرگ))